คำค้นหา : เทศกาลสงกรานต์

วันลอยกระทง กับความเสี่ยงใหม่ที่น่ากลัวของสังคมไทย

ในอดีต สองเทศกาลอันเป็นเสาหลักแห่งความสุขของคนไทย คือ สงกรานต์ และ ปีใหม่ไทย เป็นช่วงเวลาที่ครื้นเครง สายลมเย็นของบทเพลงประเพณี พาผู้คนเดินหน้าสู่การเฉลิมฉลองอย่างอิสระท่ามกลางครอบครัวและเพื่อนฝูง อย่างไรก็ดี เบื้องหลังเสียงหัวเราะนั้น กลับมีเรื่องราวของความสูญเสียที่ซุกซ่อนอยู่ เสียงเครื่องยนต์ไซเรนบนท้องถนนที่ไม่มีใครอยากได้ยินมากนัก เพราะมันคือเสียงของชีวิตคนหลายพันรายที่ถูกคร่าชีวิตจากอุบัติเหตุบนถนน ซึ่งยิ่งใหญ่ขึ้นทุกปี และสาเหตุคือการ เมาเหล้า

แต่วันนี้ เราอาจมองข้ามอีกหนึ่งเทศกาล ที่แฝงความสุขไว้และแฝงภัยไว้เช่นกัน นั่นคือ วันลอยกระทง เทศกาลอันเป็นสัญลักษณ์ทางวัฒนธรรมไทย ที่ถูกยกระดับให้เป็นส่วนหนึ่งของการท่องเที่ยวและการเฉลิมฉลองในเมืองใหญ่และชนบททั่วประเทศ แต่เมื่อเรามองลึกเข้าไป พบว่า เทศกาลซึ่งควรจะเป็น “คืนแห่งความรื่นเริง” กลับกลายเป็น “คืนแห่งความเสี่ยง” ที่คุกคามชีวิตของผู้คนมากขึ้นทุกปี

จากข้อมูลของหน่วยงานสาธารณสุข ระบุว่าในช่วงปี พ.ศ. 2559–2563 มีผู้เสียชีวิตจากการจมน้ำในวันลอยกระทงรวมประมาณ 60 คน เฉลี่ยปีละ 12 คน และที่น่าตกใจคือ “วันถัดจากงาน” ตัวเลขจะเพิ่มขึ้นอีก 1–2 เท่า และที่เป็นปัจจัยชี้ชัดคือ การดื่มสุรา การลงไปเก็บเงินในกระทงอย่างไม่ทันระวัง และการปล่อยให้เด็กอยู่ใกล้แหล่งน้ำโดยลำพัง

ยิ่งกว่านั้น เทศกาลลอยกระทงยังเริ่ม “ขยับเข้าใกล้” ภัยที่เรามองว่าเป็นของสงกรานต์ กล่าวคือ อุบัติเหตุทางถนนในช่วงวันลอยกระทง มีความเสี่ยงรองจากเทศกาลสงกรานต์แล้ว โดยเฉพาะรถจักรยานยนต์ในเวลากลางคืน และการดื่มสุราในพื้นที่ใกล้แหล่งน้ำ กลายเป็นสัดส่วนสูงของอุบัติเหตุทั้งหมด

จึงพึงกล่าวได้ว่า เทศกาลลอยกระทงไม่ใช่เพียง “คืนแห่งการปล่อยกระทง” แต่มีความหมายอื่นแฝงอยู่ คือคืนแห่งความเปราะบางของชีวิต หากไม่มีการเตรียมตัวอย่างรัดกุม ผู้ใหญ่ที่ดื่มจนเมาแล้วขับ เด็กที่อยู่ตามลำพังบริเวณน้ำ สายชูชีพที่ไม่มี ใช้ไฟส่องพื้นที่ไม่พอ รั้วกั้นตลิ่งไม่ชัด พวกนี้คือองค์ประกอบของโศกนาฎกรรมเล็ก ๆ ที่เราปล่อยให้เกิดซ้ำ

เราทุกฝ่ายควรร่วมกันสะท้อน:

• ทำไมเราจึงรณรงค์เรื่อง “ไม่เมา” “ไม่ขับ” “ไม่ปล่อยเด็ก” ในช่วงสงกรานต์และปีใหม่ได้อย่างเข้มข้น แต่ สำหรับวันลอยกระทงกลับเหมือนองค์กรรัฐ หน่วยงานท้องถิ่น และสังคม ตระหนักน้อยกว่า?
• ทำไมเทศกาลที่ควรเป็นสัญลักษณ์ของการขอขมาพระแม่คงคา กลับกลายเป็น “คืนแห่งการจมน้ำ” และ “คืนแห่งอุบัติเหตุบนถนน” โดยที่ได้รับความสนใจในเรื่องผลกระทบจากภัยแอลกอฮอล์น้อยกว่าสองเทศกาลหลักของประเทศอย่างมาก

เทศกาลลอยกระทง ต้องได้รับการรณรงค์เรื่องความปลอดภัยในระดับเดียวกับสงกรานต์และปีใหม่ ภัยของลอยกระทง — ภัยของสงกรานต์ — ภัยของปีใหม่ ทั้งหมด ล้วนมี “เครื่องดื่มแอลกอฮอล์” เป็นตัวแปรร่วม ถ้ารัฐบาล หน่วยงานท้องถิ่น สังคม และประชาชน ไม่ตั้งมาตรการควบคุมการดื่มเหล้าในวันสำคัญและวันรื่นเริงให้ดีกว่านี้ ก็อาจปล่อยให้ความสูญเสียดำเนินต่อไปอีกโดยไม่ยุติ

ให้คืนของวัฒนธรรมคืนนี้เป็นคืนแห่งความสุขอย่างแท้จริง ไม่ใช่คืนแห่งความเสียใจ

เรียบเรียงโดย ดร.นพ.มูฮัมมัดฟาห์มี ตาเละ
คณะพยาบาลศาสตร์ มหาวิทยาลัยสงขลานรินทร์ วิทยาเขตปัตตานี

อ้างอิงข้อมูลจาก:

1. https://www.tnnthailand.com/tnnexclusive/216297/
2. https://www.bangkokbiznews.com/health/social/1036367?

มติการประชุม คณะทำงานด้านวิชาการในการสนับสนุนการควบคุมเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ 
ภายใต้อนุกรรมการวิชาการ คณะกรรมการควบคุมเครื่องดื่มแอลกอฮอล์

ความเสี่ยงในการแก้ไขกฎหมาย กฎ ระเบียบ หรือประกาศที่ใช้บังคับในการขายเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ตามมติคณะรัฐมนตรี เมื่อวันที่ 11 กุมภาพันธ์ 2568

1) การยกเลิกกำหนดเวลาห้ามขายเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ด้วยการให้โรงแรมที่จดทะเบียนสามารถขายเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ได้ตลอด 24 ชั่วโมง หรือการขยายเวลาขายให้สถานประกอบการคล้ายสถานบริการขายได้ถึงตีสี่:

        ปัจจุบันมีโรงแรมที่จดทะเบียนประมาณ 15,000 แห่ง แขกในโรงแรมสามารถดื่มจากสินค้าที่วางขายในห้องอยู่แล้ว หากครอบคลุมไปถึงร้านค้า ร้านอาหารในโรงแรม มาตรการนี้จะทำให้เกิดการบริโภคเพิ่มขึ้นอย่างมาก แขกและลูกค้าภายนอกของโรงแรมสามารถเข้ามาใช้บริการได้ตลอด 24 ชั่วโมง จะเกิดการดื่มแล้วขับทำให้บาดเจ็บและการตายบนท้องถนนเพิ่มมากขึ้นในหลายจังหวัดอย่างแน่นอน ประมาณ 15-20% เป็นอย่างน้อย ดังปรากฏข้อเท็จจริงว่าในการขยายเวลาให้สถานบริการในพื้นที่ จังหวัดชลบุรีและภูเก็ตที่รวมประมาณ 1,000 สถานบริการ โดยขยายเวลาบริการได้ถึงตีสี่ ทำให้เกิดอุบัติเหตุในช่วงตีสองถึงเจ็ดโมงเช้าเพิ่มขึ้นทั้งสองจังหวัด เกิดการบาดเจ็บเพิ่ม 900 ราย (เพิ่มขึ้นเฉลี่ย 14%) และมีการเสียชีวิตเพิ่มขึ้นทั้งสองจังหวัดรวมกัน 37 ราย (เพิ่มขึ้น 25%) โดยแม้แต่พื้นที่นำร่องที่ขยายเวลาฯ ก็ยังไม่ได้ดำเนินการให้เป็นตามมาตรการที่กำหนด ยิ่งไปกว่านั้นในพื้นที่เขตโซนนิ่งมีปัญหาอาชญากรรมเพิ่มมากขึ้น โดยเฉพาะพื้นที่ป่าตอง มีเหตุทุกวัน ทั้งที่เป็นข่าวและไม่เป็นข่าว ชาวบ้านในพื้นที่ใช้ชีวิตลำบากมากขึ้น โจรขโมยเยอะขึ้น และแน่นอนว่าเป็นการเพิ่มภาระงานให้กับบุคลากรทางการแพทย์และเจ้าหน้าที่กู้ภัย และที่พัทยา พบนักท่องเที่ยวโดนคนเมาทำร้าย อย่างไรก็ดีหากโรงแรมที่มีนักท่องเที่ยวต่างประเทศมากและใช้บริการอาหารเที่ยงของโรงแรมมีความประสงค์ขอขยายเวลาการขายในช่วง 14.00-17.00 น. อาจพิจารณาเป็นข้อยกเว้นภายใต้มาตรฐานความปลอดภัยที่กำหนดขึ้น และตรวจสอบรับรองโดยคณะกรรมการควบคุมเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ระดับจังหวัด ซึ่งสอดคล้องกับแนวทางของ พ.ร.บ. ฉบับแก้ไขที่กำลังพิจารณาในสภาขณะนี้

2) การห้ามขายเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ในวันสำคัญทางศาสนา:

        การอนุญาตให้ขายในวันสำคัญทางศาสนาเพียง 5 วัน ประชาชนส่วนใหญ่อาจไม่เห็นด้วย โดยเฉพาะที่นับถือศาสนาพุทธ เนื่องจากมีมิติทางสังคมวัฒนธรรม และเมื่อพิจารณาสถานการณ์ปัจจุบัน พบว่า ประชาชนยังสามารถหาซื้อได้ในร้านขายของชำทั่วไป โดยสามารถซื้อได้ตลอด แม้ว่าเป็นช่วงเวลาห้ามขายก็ตาม สะท้อนให้เห็นถึงการบังคับใช้กฎหมายที่ผ่านมา ไม่มีการตรวจสอบหรือสุ่มตรวจร้านค้า คณะทำงานด้านวิชาการฯ เสนอให้คงการห้ามขายเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ในวันสำคัญทางศาสนาไว้ 5 วันคงเดิม และไม่เห็นด้วยที่จะยกเว้นให้ขายได้ในสถานประกอบการคล้ายสถานบริการ เพราะจะไม่สามารถควบคุมได้ ซึ่งจำนวนสถานประกอบการคล้ายสถานบริการมีมากกว่า 1 แสนราย ส่วนสถานบริการตามกฎหมายสถานบริการ 2,000 ราย ควรจะห้ามเช่นเดิม แต่อาจมีข้อยกเว้นให้กับบางพื้นที่เท่านั้น เช่น ท่าอากาศยานระหว่างประเทศ โรงแรม โดยคณะกรรมการควบคุมเครื่องดื่มแอลกอฮอล์จังหวัดต้องรับรองตรวจสอบให้มีมาตรการเฝ้าระวัง ติดตาม และป้องกันผลกระทบอย่างจริงจัง

3) การขายออนไลน์:

        ไม่ควรอนุมัติให้มีการยกเลิกกฎหมาย กฎ ระเบียบ หรือประกาศที่ใช้บังคับปัจจุบันเพื่อให้ขายเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ด้วยวิธีการทางอิเล็กทรอนิกส์ต่อผู้บริโภคโดยตรงได้ และควรชะลอการตัดสินใจเพื่อสั่งการให้มีคณะศึกษาผลกระทบในเรื่องนี้อย่างละเอียด เนื่องจากปัจจุบันมีร้านค้าที่พร้อมจะขายออนไลน์ เช่น ร้านสะดวกซื้อแบบธุรกิจขนาดใหญ่เกือบสองหมื่นร้าน ร้านอาหาร ผับ บาร์ อีกประมาณสองแสนร้าน หรืออาจเกือบครึ่งหนึ่งจากใบอนุญาตขายเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ 570,000 ใบ ประกอบกับมีแพลตฟอร์มการสั่งซื้อที่สะดวกมากมายหลากหลายที่ไม่มีการตรวจสอบคุณสมบัติผู้ซื้อ จะทำให้เยาวชนเข้าถึงเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ได้ง่ายโดยปราศจากการตรวจสอบอายุตามที่กฎหมายกำหนด ไม่สามารถตรวจสอบตัวตนของผู้ขายและตรวจสอบใบอนุญาตขาย ซึ่งมีความย้อนแย้งกับมติคณะรัฐมนตรีที่ให้ดำเนินการแก้ไขโดยที่ต้องคำนึงถึงการเข้าถึงเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ที่ไม่เหมาะสมของเยาวชนเป็นสำคัญ ทั้งนี้ การขายเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ด้วยวิธีการทางอิเล็กทรอนิกส์ต่อผู้บริโภคโดยตรงนั้นก็ไม่ได้เป็นวิธีการส่งเสริมการท่องเที่ยวแต่อย่างใด และในทางกลับกันอาจกลายเป็นช่องทางที่มีการสั่งสินค้าแอลกอฮอล์จากต่างประเทศได้ ประกอบกับผลจากการบังคับใช้การขายเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ด้วยวิธีการทางอิเล็กทรอนิกส์ที่ผ่านมา พบว่า มีการสื่อสารโพสต์คอนเทนต์โฆษณาเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ ซึ่งมีความผิดตาม พ.ร.บ.ควบคุมเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ พ.ศ. 2551 และได้ลองดำเนินการแจ้งทางแพลตฟอร์มโซเชียล ก็ไม่ได้รับความร่วมมือ จึงทำให้ไม่สามารถดำเนินคดีต่อได้

4) ประเด็นอื่น ๆ:

• การดำเนินงานในแต่ละประเด็น ควรต้องสร้างตัวเลือกในการดำเนินงาน อาจประกอบด้วยแนวทางหลักและแนวทางสำรอง เช่น อาจจะลองดำเนินการในบางพื้นที่ ซึ่งรัฐต้องมีการควบคุม ติดตาม และรายงานผลของนโยบายให้เป็นที่ประจักษ์ เพื่อลดผลกระทบ โดยมาตรการความพร้อมต้องเกิดก่อนออกมาตรการ
• ควรมีการศึกษาวิจัยมิติทางสังคมที่มาช่วยยืนยันได้ว่า นักท่องเที่ยวที่มาเที่ยวประเทศไทย มาเพราะอยากดื่มเหล้า มาเล่นคาสิโน และมีงานวิจัยต่างประเทศที่ชี้ว่าการส่งเสริมการท่องเที่ยวในการกระตุ้นเศรษฐกิจนั้นไม่ได้ส่งเสริมรายได้ทางเศรษฐานะของประชาชนได้จริง
• การเพิ่มช่องทางการเข้าถึงเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ ย่อมเพิ่มผลกระทบแน่นอน ส่วนใหญ่จะพบข้อมูลผลกระทบที่เป็นภัยทางถนนเป็นส่วนใหญ่และเห็นแนวโน้มชัดเจน ซึ่งอาจต้องพิจารณาถึงผลกระทบด้านอื่นร่วมด้วย เช่น เหตุทะเลาะวิวาทจากการดื่มเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ หรือดื่มจนเสียชีวิต การติดสุรา ข้อมูลความรุนแรง เป็นต้น ซึ่งยังไม่ค่อยมีข้อมูลด้านนี้ จึงไม่สามารถนำมาใช้ในการประกอบการพิจารณาได้อย่างรอบด้าน

5) บทสรุป:

        เนื่องจากการยกเลิกมาตรการต่าง ๆ โดยเฉพาะเรื่องการให้ขายออนไลน์ ขยายเวลาขายในโรงแรม 24 ชั่วโมง หรือการขยายเวลาให้สถานบริการและสถานประกอบการที่มีลักษณะคล้ายสถานบริการจะมีความเสี่ยงทำให้เกิดการเสียชีวิตประมาณ 600-800 ราย จากการดื่มขับ การเร่งรัดแก้ไขให้เสร็จเร็วเพื่อทันเทศกาลสงกรานต์สำหรับการท่องเที่ยวจึงอาจเป็นการละเลยและประมาทในการปกป้องความปลอดภัยของคนไทยตามหน้าที่ของรัฐที่บัญญัติในรัฐธรรมนูญ คณะทำงานด้านวิชาการฯ เสนอให้มีการศึกษาเพื่อพิจารณาความพร้อมต่าง ๆ อย่างรอบด้าน ไม่ควรรีบดำเนินการเพราะไม่ได้เป็นภาวะฉุกเฉิน