ฝากถามรัฐ ผลลัพธ์ของนโยบายกระตุ้นเศรษฐกิจ สรุปใครได้ประโยชน์⁉️
ถามย้ำอีกที เมื่อไหร่รัฐจะให้ความสำคัญกับชีวิตและความเป็นอยู่ของประชาชน หรือแค่หลับหูหลับตา มองไม่เห็นผลกระทบของมาตรการขยายเวลาเปิดสถานบริการ

เมื่อวันที่ 17 ธันวาคม 2566 เวลาประมาณ 06.00 น. เกิดอุบัติเหตุบนถนนซุปเปอร์ไฮเวย์ขาเข้าเมือง หน้าอำนวยมอเตอร์แอร์ 2 อำเภอเมือง จังหวัดเชียงใหม่ หนุ่มบิดมอเตอร์ไซค์กลับจากเที่ยวสถานบันเทิงช่วงเช้ามืด พุ่งประสานงารถจักรยานยนต์ตำรวจจราจรกำลังขี่ไปทำงาน บาดเจ็บสาหัส มีสติแต่ไม่สามารถขยับตัวได้

เมื่อวันที่ 17 กุมภาพันธ์ 2567 ช่วงเวลาประมาณ 04.20 น. เกิดเหตุหนุ่มเมาขับเก๋งซิ่งแหกด่านตำรวจจราจรบนถนนพระราม 4 พุ่งชน “จ่าตำรวจ” ขณะปฏิบัติหน้าที่ตรวจวัดแอลกอฮอล์รถอีกคัน อัดร่างกับประตูรถอย่างจังเจ็บสาหัส แต่ยื้อไม่ไหวจนเสียชีวิตในที่สุด ส่วนหนุ่มผู้ก่อเหตุอยู่ในสภาพเมาพูดจาแทบไม่รู้เรื่อง ตรวจวัดแอลกอฮอล์ได้สูงถึง 187 มิลลิกรัมเปอร์เซ็นต์ หลังสร่างเมายอมรับว่าไปดื่มกับเพื่อนมาจริง และอ้างว่ามองไม่เห็นด่านตำรวจ จากกรณีดังกล่าว แม้แต่ พล.ต.ต.สุรเชษฐ์ บัณฑิต ผู้บังคับการตำรวจจราจร ได้ฝากถึงนักเที่ยวราตรีผ่านสื่อว่า หากรู้ตัวว่าต้องไปดื่มให้นั่งรถแท็กซี่ไป เวลากลับบ้านจะได้ไม่เกิดความสูญเสียทั้งชีวิตและทรัพย์สิน และไม่ไปทำร้ายคนในครอบครัวคนอื่น

เมื่อวันที่ 23 เมษายน 2567 เวลา 04.30 น. เกิดเหตุรถจักรยานยนต์เฉี่ยวชนรถจักรยานยนต์ตํารวจสายตรวจ ซึ่งออกปฏิบัติหน้าที่ตรงสี่แยก รพ.ป่าตอง โดยผู้ก่อเหตุให้การว่า ขี่รถจากห้างสรรพสินค้ามุ่งหน้ามายังแยก รพ.ป่าตอง เมื่อถึงบริเวณ 4 แยกไฟแดง ตนฝ่าฝืนสัญญาณไฟแดง และชนกับรถจักรยานยนต์ตํารวจสายตรวจ ทำให้ได้รับบาดเจ็บ เมื่อเจ้าหน้าที่ตรวจวัดแอลกอฮอล์ที่ สภ.ป่าตอง ผลตรวจปรากฏว่า มีปริมาณแอลกอฮอล์ 114 มิลลิกรัมเปอร์เซ็นต์ จึงจับกุมผู้ก่อเหตุในข้อหา “ขับขี่รถขณะเมาสุราเฉี่ยวชนเป็นเหตุให้ผู้อื่นได้รับบาดเจ็บ”

แม้ระยะเวลาผ่านไปหลายเดือน แต่ความเสียใจยังตราตรึงอยู่ในใจเสมอของครอบครัวผู้เสียชีวิต จากเหตุการณ์อุบัติเหตุทางถนนที่เกิดจากการดื่มแล้วขับ นอกจากเป็นการสูญเสียบุคคลอันเป็นที่รักของครอบครัวแล้วนั้น สังคมและประเทศชาติยังต้องสูญเสียบุคคลที่มีศักยภาพอย่างเจ้าหน้าที่ตำรวจ เพียงเพราะการดื่มแล้วขับ

จากทั้งสามเหตุการณ์ข้างต้น อาจเป็นกระจกที่สะท้อนให้เห็นผลกระทบที่เกิดจากการขยายเวลาให้บริการของสถานบันเทิงจาก 02.00 น. ถึง 04.00 น. และเมื่อพิจารณาห่วงโซ่ของผลกระทบนี้ พบว่า จากการขยายเวลาสถานบริการจากเวลา 02.00 น. ถึง 04.00 น. เป็นการเพิ่มภาระงานให้กับเจ้าหน้าที่ตำรวจจราจร จากเดิมที่สถานบันเทิงปิดเวลา 02.00 น. เจ้าหน้าที่อาจจะตั้งด่านตรวจถึง 02.30 – 03.00 น. แต่กลับต้องอดหลับอดนอนเพื่อปฏิบัติหน้าที่ตรวจค้น ป้องกันและปราบปรามผู้กระทำผิดวินัยจราจรจนถึง 04.30 น. ซ้ำร้ายในขณะปฏิบัติหน้าที่กลับตกเป็นเหยื่ออุบัติเหตุทางถนนจากการดื่มแล้วขับ ซึ่งมีหลักฐานทางวิชาการยืนยันแล้วว่า การเปลี่ยนแปลงเวลาซื้อขายเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ในร้านนั่งดื่มนำไปสู่การเปลี่ยนแปลงอัตราการเกิดอันตรายมากขึ้น แม้ครอบครัวของผู้เสียชีวิตจะได้รับการเยียวยาจากเงินสวัสดิการเพราะเป็นข้าราชการตำรวจ และเงินเยียวยาจากที่ผู้ก่อเหตุยินดีชดเชยให้นั้น แต่คงไม่คุ้มค่ากับชีวิตคนหนึ่งคนที่ยังสามารถสร้างคุณประโยชน์ให้กับสังคมและประเทศชาติได้มากกว่าตีค่าเป็นเงินตรา หรือแม้แต่เจ้าหน้าที่ตำรวจสายตรวจที่กำลังออกปฏิบัติหน้าที่และที่กำลังขี่รถจักรยานยนต์ไปทำงานต้องเข้ารับการรักษาตัวและมีโอกาสเป็นบุคคลทุพพลภาพจากอุบัติเหตุ แล้วถ้าหากเหตุการณ์เหล่านี้เกิดขึ้นกับประชาชนที่หาเช้ากินค่ำ ไม่ได้เป็นข้าราชการ ไม่มีสิทธิสวัสดิการ ไม่มีต้นทุนชีวิตหรือแม้แต่ค่ารักษาพยาบาล จะมีโอกาสหรือไม่ที่สังคมจะได้เห็นเหตุการณ์นี้ผ่านสื่อออนไลน์ หรือจะได้รับการเยียวยาต่างๆ อย่างที่ควรจะเป็น จึงอยากฝากถามรัฐ ท่านแน่ใจหรือว่าผลลัพธ์ของนโยบายกระตุ้นเศรษฐกิจทำให้ปากท้องของประชาชนดีขึ้นจริงๆ คนที่ได้ประโยชน์คือประชาชนทุกคน และนี่เป็นแค่ตัวอย่างอุบัติเหตุที่ออกข่าวในพื้นที่จังหวัดนำร่อง แต่ยังมีเหตุการณ์อีกมากมายจากการตกเป็นเหยื่อน้ำเมาที่ไม่ได้เป็นข่าว อยากถามรัฐอีกทีว่า เมื่อไหร่ท่านจะให้ความสำคัญกับชีวิตและความเป็นอยู่ของประชาชน หรือแค่หลับหูหลับตา มองไม่เห็นผลกระทบของมาตรการขยายเวลาเปิดสถานบริการ สนใจแค่เม็ดเงินที่ยังไม่รู้เลยว่าจะได้มากกว่าเสีย เพราะแม้กระทั่งการบังคับใช้กฎหมายในการควบคุมพฤติกรรมขับขี่ยานพาหนะหลังการดื่ม ก็ยังไม่สามารถบังคับใช้ได้อย่างมีประสิทธิภาพ อีกทั้งสถานบริการหรือร้านค้าเองควรมีส่วนรับผิดชอบต่อผลกระทบที่เกิดขึ้นด้วยซ้ำ เพราะสถานบริการหรือร้านค้าอยู่ในข่ายของการก่อช่องภัยแก่เหตุจะเกิดความเสียหายทั้งชีวิตและทรัพย์สิน ซึ่งรัฐสามารถที่จะช่วยยับยั้งไม่ให้ปัญหาลุกลามไว้ได้แต่ต้น หากสนับสนุนการออกกฎหมายการรับผิดของสถานประกอบการ และคงไม่เกิดวาทกรรมอันสวยหรูที่ทางธุรกิจเครื่องดื่มแอลกอฮอล์นำมาใช้ในการสื่อสารการตลาด “ดื่มอย่างรับผิดชอบ” ด้วยการให้นักดื่มทั้งหลายรับผิดชอบอยู่ฝ่ายเดียว หรือตำรวจต้องมาฝากข้อความวอนขอนักเที่ยวราตรีดื่มแล้วกลับด้วยรถแท็กซี่ ทั้งที่รัฐเองสามารถใช้อำนาจโดยชอบธรรมในการคุ้มครองสุขภาพประชาชนไทย

ที่มาข่าว:
https://mgronline.com/local/detail/9660000112927
https://www.thairath.co.th/news/local/bangkok/2764071
https://www.khaosod.co.th/around-thailand/news_8198152

เอกสารอ้างอิง:
1) Nepal, S., Kypri, K., Tekelab, T., Hodder, R. K., Attia, J., Bagade, T., Chikritzhs, T., & Miller, P. (2020). Effects of extensions and restrictions in alcohol trading hours on the incidence of assault and unintentional injury: systematic review. Journal of studies on alcohol and drugs, 81(1), 5-23.
2) Wilkinson, C., Livingston, M., & Room, R. (2016). Impacts of changes to trading hours of liquor licences on alcohol-related harm: a systematic review 2005-2015. Public health research & practice, 26(4), 1-7.

“โทษนะครับ ผมไม่ดื่มเหล้าครับผม” D-Gerrard ขอปฏิเสธแก้วเหล้าจากลูกค้า เพราะไม่ดื่ม ลูกค้าจึงเปลี่ยนเป็นน้ำเต้าหู้นมสดแทน นี่สิ Soft Power ของแทร่!!

“บิ๊ก D Gerrard” ศิลปินฮิปฮอป ได้บอกเล่าเรื่องราวดีๆ ผ่านโซเชียลมีเดียส่วนตัว เป็นเหตุการณ์ที่สร้างความประทับใจ หลังจากที่มีลูกค้ารายหนึ่งยื่นแก้วเหล้าให้ แต่ตนได้ปฏิเสธไปว่า “โทษนะครับ..ผมไม่ดื่มเหล้าครับผม แต่ถ้าเป็นนมหรือน้ำผลไม้จะยินดีเลยครับ!“ หลังจากพูดจบ ลูกค้าก็เดินกลับไปเปลี่ยนจากเหล้าเป็นน้ำเต้าหู้นมสดให้แทน!! ทางคุณบิ๊กจึงกล่าวขอบคุณแฟนคลับและร้าน “ขอบคุณที่เคารพทางเลือกและไม่ยัดเยียดเหล้าให้ผมนะครับ ขอบคุณร้านที่ให้ผมไปเล่น ทำให้ผมได้เจอแฟน ๆ น่ารัก ๆ ขอบคุณครับ”

บิ๊ก D Gerrard ศิลปินตัวอย่างที่ดี เท่ได้โดยต้องพึ่งเหล้า แต่พัฒนาวงการเพลงฮิปฮอปของไทยเป็น Soft Power ได้ ฝากสนับสนุนและติดตามผลงานของคุณบิ๊กกันนะคะ

เมื่อกลับมามองแนวทางการพัฒนาเศรษฐกิจของรัฐบาลที่ต้องการนำเครื่องดื่มแอลกอฮอล์มาใช้เป็นเครื่องมือสร้างซอฟพาวเวอร์ เพื่อกระตุ้นเศรษฐกิจการท่องเที่ยว ในขณะที่ยังไม่สามารถประเมินได้ว่าแนวทางนี้จะเกิดประโยชน์มากกว่าความสูญเสีย เพราะทุกวันนี้เรายังพบเห็นอุบัติเหตุบนท้องถนน การทะเลาะวิวาท ความรุนแรงทางเพศ และอาชญากรรมที่เกิดจากการดื่มเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ อีกทั้งยังเป็นการลดทอนภาพลักษณ์ของประเทศในการเป็นประเทศท่องเที่ยวแบบปลอดภัย ประเทศแห่งวัฒนธรรม ในทางกลับกัน หากรัฐบาลเปลี่ยนแนวทางในการสร้างซอฟพาวเวอร์เป็นการสนับสนุนและพัฒนาวงการเพลงไทย ผลักดัน T-POP ให้เป็นที่รู้จักทั่วโลก หรือแม้แต่การดื่มน้ำเต้าหู้นมสดแทนเหล้า น่าจะเป็นเรื่องที่น่ายินดีและแน่นอนว่าแนวทางนี้ไม่สร้างผลกระทบต่อบุคคลอื่นและสังคมอย่างแน่นอน

#SoftPowerGenใหม่ไร้แอลกอฮอล์

นักวิชาการด้านนโยบายแอลกอฮอล์ระดับโลกยกประเทศไทยเป็นตัวอย่างที่ดีของการมีกฎหมายควบคุมเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ที่ช่วยลดการดื่มสุราและอัตราตายของประชาชนได้ แม้ว่าจะมีการเติบโตทางเศรษฐกิจเพิ่มขึ้นก็ตาม

การพัฒนาทางเศรษฐกิจเป็นปัจจัยสำคัญอันหนึ่งที่ส่งผลต่ออายุขัยของประชาชนของประเทศนั้น ในประเทศที่ร่ำรวย ประชาชนมักมีชีวิตความเป็นอยู่ที่ดีกว่า และมีสาเหตุการตายที่ต่างไปจากประเทศที่ยากจน รวมทั้งมีอัตราตายของประชากรต่ำกว่าด้วย การพัฒนาทางเศรษฐกิจมีผลต่อการดื่มสุราด้วย ประเทศที่มีระดับรายได้สูงและรายได้ปานกลางค่อนไปทางสูงมักมีระดับปริมาณการดื่มเครื่องดื่มแอลกอฮอล์โดยเฉลี่ยสูงกว่า และมีอัตราผู้ที่ไม่ดื่มต่ำกว่าประเทศที่มีรายได้น้อยหรือรายได้ปานกลางค่อนไปทางต่ำ ทั้งนี้เพราะ เครื่องดื่มแอลกอฮอล์ไม่ได้เป็นสินค้าอุปโภคที่จำเป็น การที่ประชาชนในประเทศยากจนไม่ดื่มสุราจึงมักเกิดจากเหตุผลทางเศรษฐกิจ แต่การเติบโตทางเศรษฐกิจกลับเป็นปัจจัยหนึ่งที่นอกเหนือจากปัจจัยด้านศาสนา วัฒนธรรมประเพณีและสังคม ที่มีผลให้ประชาชนในประเทศดื่มสุรามากขึ้น เพราะเมื่อระดับเศรษฐกิจของประเทศขยับสูงขึ้น ประชาชนมีเงินจับจ่ายใช้สอยเพิ่มมากขึ้นก็อาจจะนำไปซื้อเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ และประเทศนั้นก็มักจะตกเป็นเป้าหมายของอุตสาหกรรมแอลกอฮอล์ที่จะขยายตลาดเช่นกัน ที่มักใช้โฆษณาและเทคนิคทางการตลาดเพื่อชักชวนให้คนดื่มสุรามากขึ้น

แต่สำหรับประเทศไทยแล้ว การพัฒนาจากประเทศที่มีระดับรายได้ปานกลางไปเป็นรายได้ปานกลางค่อนไปทางสูงตั้งแต่ปี พ.ศ. 2553 กลับไม่ทำให้อัตราตายจากทุกสาเหตุและอัตราตายที่สัมพันธ์กับการดื่มแอลกอฮอล์เพิ่มมากขึ้น เนื่องจากประเทศมีกฎหมายควบคุมเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ที่ดีมีประสิทธิภาพ ตั้งแต่การบังคับใช้พระราชบัญญัติควบคุมเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ พ.ศ. 2551 และมีระบบการจัดเก็บภาษีเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ที่ดีที่ทำให้เครื่องดื่มแอลกอฮอล์มีราคาสูง นอกจากนั้น ยังมีการกำหนดอายุต่ำสุดของบุคคลที่จะซื้อเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ได้เป็น 20 ปี และมีมาตรการจำกัดวันเวลา และสถานที่ในการซื้อและดื่มเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ เพื่อเป็นการจำกัดการเข้าถึงเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ทางกายภาพที่มีประสิทธิภาพ เมื่อเปรียบเทียบกับประเทศเวียดนามซึ่งมีการเติบโตทางเศรษฐกิจมากเช่นกัน จนทำให้ประเทศขยับจากประเทศที่มีระดับรายได้ปานกลางค่อนไปทางต่ำมาเป็นประเทศรายได้ปานกลางในช่วงเวลาเดียวกันกับประเทศไทย แต่ด้วยเหตุที่กฎหมายควบคุมเครื่องดื่มแอลกอฮอล์รวมทั้งการเก็บภาษีแอลกอฮอล์ของเวียดนามไม่ได้เข้มงวดเท่าประเทศไทย ระดับการบริโภคเครื่องดื่มของเวียดนามและอัตราตายที่สัมพันธ์กับการบริโภคเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ของประชากรเวียดนามจึงเพิ่มสูงขึ้นตามไปกับรายได้เฉลี่ยประชาชาติที่เพิ่มขึ้น ดังแสดงในตารางนี้

สรุปมาจากบทความ: Rehm, J*., Rovira, P., Shield, K., Sornpaisarn, B., Thang, V. V., & Room, R. (2024). Alcohol use, economic development and health burden: A conceptual framework. International Journal of Alcohol and Drug Research. https://doi.org/10.7895/ijadr.43
ศาสตราจารย์เจอร์เกน เรห์ม ผู้เขียนชื่อแรกของบทความนี้เป็นนักวิชาการด้านนโยบายแอลกอฮอล์ผู้มีชื่อเสียงระดับโลก และมีผลงานวิจัยด้านนโยบายแอลกอฮอล์และผลกระทบต่อสุขภาพและสังคมสูงเป็นอันดับหนึ่งของโลก

ดราม่า vs ข้อเท็จจริง ฉลากเหล้าเบียร์

“#ฉลากน่ากลัว”
“#ฉลากสยอง”
“#ฉลากโง่เราจะตายกันหมด”

แฮทแท็กที่กำลังเป็นประเด็นร้อนอยู่ในตอนนี้ อาจจะเป็นความพยายามที่จะสร้างกระแสให้สังคมเห็นว่า ร่างประกาศคณะกรรมการควบคุมเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ เรื่อง หลักเกณฑ์ วิธีการ และเงื่อนไขเกี่ยวกับบรรจุภัณฑ์ ฉลาก พร้อมทั้งข้อความคำเตือนสำหรับเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ที่ผลิตหรือนำเข้า พ.ศ. …. ของกระทรวงสาธารณสุขที่กำลังเปิดรับฟังความคิดเห็นจากประชาชนทั่วไปในขณะนี้ เป็นกฎหมายที่ไม่เหมาะสม ไม่เป็นประโยชน์ หรือเป็นผลเสียต่ออุตสาหกรรมเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ของประเทศไทย จนเกิดเป็นกระแสวิพากษ์วิจารณ์กันอย่างมากมาย จึงอยากชวนตั้งคำถามว่า แล้วข้อเท็จจริงเป็นอย่างไร?

ทำไมต้องมีฉลากคำเตือนด้านสุขภาพบนขวดเหล้าเบียร์?

บทบาทสำคัญของฉลากคำเตือนด้านสุขภาพบนขวดหรือกระป๋องเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ คือ การให้ข้อมูลความรู้ที่ถูกต้องเกี่ยวกับเครื่องดื่มฯ ให้กับผู้บริโภค เป็นการทำให้สังคมและผู้บริโภคเห็นว่า  เครื่องดื่มแอลกอฮอล์แตกต่างจากสินค้าทั่วไป เพราะเป็นสินค้าที่เป็นอันตรายและก่อให้เกิดปัญหาต่าง ๆ ได้ ซึ่งเป็นการเปลี่ยนบทบาททางวัฒนธรรมของสินค้าเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ โดยเปลี่ยนจากการยอมรับมันโดยไม่ได้ไตร่ตรองในชีวิตประจำวัน มาเป็นการคิดถึงเครื่องดื่มแอลกอฮอล์อย่างรอบคอบมากขึ้น และมีหลักฐานเชิงประจักษ์ว่า ฉลากคำเตือนด้านสุขภาพส่งผลต่อความรู้ ความตระหนัก ความตั้งใจ และการรับรู้ต่อเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ โดยมีผลกระทบในระยะสั้นต่อการดื่มและพฤติกรรมเสี่ยงจากการดื่ม ประเทศต่าง ๆ จำนวน 47 ประเทศ มีการบังคับให้มีฉลากคำเตือนด้านสุขภาพบนขวดหรือภาชนะบรรจุเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ ทั้งนี้ เนื้อหาของฉลากคำเตือนมีความแตกต่างกันในแต่ละประเทศ ยกตัวอย่าง เช่น

• ประเทศฝรั่งเศสและออสเตรเลีย เน้นความเสี่ยงและผลกระทบจากการดื่มระหว่างตั้งครรภ์บนฉลากคำเตือน
• ประเทศแอฟริกาใต้ มีฉลากคำเตือนด้านสุขภาพอย่างน้อย 1 ใน 7 ข้อความที่กำหนดไว้แล้ว รวมถึงความเสี่ยงต่อการบาดเจ็บและการเสพติด ซึ่งเทียบเคียงกับของประเทศไทย
• ประเทศแคนาดา เขตยูคอน (Yukon Territory) มีฉลากคำเตือนด้านสุขภาพ โดยออกแบบชุดข้อความที่เป็นคำเตือนเกี่ยวกับมะเร็ง ดังแสดงในภาพที่ 1
  
  
  ภาพที่ 1 ฉลากคำเตือนความเสี่ยงต่อการเกิดมะเร็งบนภาชนะบรรจุแอลกอฮอล์ในงานวิจัยในเขตยูคอน (Yukon Territory) ประเทศแคนาดา   ทำซ้ำจาก Schoueri-Mychasiw N, Weerasinghe A, Vallance K, et al. (2020) Examining the impact of alcohol labels on awareness and knowledge of national drinking guidelines: A real-world study in Yukon, Canada. Journal of Studies on Alcohol and Drugs, 81 262-272. doi:10.15288/jsad.200.81.262 under a CC-BY-4.0 license.

การศึกษาของประเทศแคนาดาเน้นว่า ฉลากมีผลต่อการเปลี่ยนแปลงพฤติกรรมการดื่มในกรอบเวลาที่สั้น เช่น ในทันทีที่เห็นฉลากคำเตือน หรือคาดว่า จะลดการซื้อหาเครื่องดื่มในร้านค้า หรือลดการเติมเครื่องดื่มลงในแก้วเมื่อมองเห็นฉลากคำเตือนเหล่านี้ แล้วหยุดคิด และตัดสินใจวางเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ลง หรืออาจจะส่งผลกระทบหลังจากเวลานั้นเล็กน้อย เช่น มีการพูดคุยกับสมาชิกครอบครัว ลูกหลาน เมื่อได้เห็นฉลากคำเตือนด้านสุขภาพบนผลิตภัณฑ์เครื่องดื่ม

สรุปได้ว่า ฉลากที่เห็นได้ชัดเจนพร้อมข้อความคำเตือนด้านสุขภาพ เป็นสิ่งที่มีประโยชน์และมีประสิทธิผลในระดับชุมชน เพื่อให้รับทราบแนวทางข้อแนะนำด้านการดื่มสุรา ส่งเสริมความตระหนักรู้ความเสี่ยงต่อมะเร็งจากการดื่ม และลดการซื้อเครื่องดื่มแอลกอฮอล์มาเก็บไว้ในตู้เย็นที่บ้าน

กลไกประสิทธิผลของฉลากคำเตือนเครื่องดื่มแอลกอฮอล์

ปัญหาฉลากเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ในปัจจุบันที่น่ากังวลมีอะไรบ้าง?

          ฉลากเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ของไทยในปัจจุบันมีขนาดเล็ก ตัวอักษรอ่านยาก และจากการสำรวจความคิดเห็นของประชาชนต่อการสนับสนุนมาตรการกำหนดข้อความคำเตือนบนฉลากเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ ปี 2565 โดยสวนดุสิตโพล พบว่า กลุ่มตัวอย่างกว่าร้อยละ 60 ไม่เคยอ่านฉลากก่อนซื้อเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ และในกลุ่มที่อ่านฉลาก ร้อยละ 47 ให้ความสำคัญเฉพาะข้อมูลความเข้มข้นของปริมาณแอลกอฮอล์ และร้อยละ 17 ให้ความสำคัญปริมาณบรรจุ โดยมีเพียงร้อยละ 9.3 ที่อ่านคำเตือน นั่นอาจสะท้อนได้ว่า ฉลากคำเตือนแบบตัวหนังสือที่มีอยู่อาจไม่โดดเด่นพอ และจากการศึกษาการรับรู้และความคิดเห็นต่อรูปแบบฉลากคำเตือนเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ สถาบันวิจัยวิทยาศาสตร์สุขภาพ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ ปี 2560 พบว่า กลุ่มเยาวชนส่วนใหญ่เสนอว่า อยากให้มีรูปภาพคำเตือนร่วมกับข้อความคำเตือนด้วย ซึ่งข้อความคำเตือนควรมีลักษณะสั้น กระชับ และควรเน้นให้เห็นโทษและผลกระทบจากการดื่มเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ เช่น ควรเน้นคำว่า “ตาย” “พิการ” “มะเร็งตับ” โดยออกแบบสีและขนาดให้มองเห็นได้ง่ายทั้งในที่มืดด้วย และภาพคำเตือนควรมีขนาดที่ใหญ่ ติดบริเวณด้านหน้าขวดคู่กับตรายี่ห้อ โดยกลุ่มตัวอย่างให้เหตุผลว่า ภาพคำเตือนทำให้รู้สึกกลัวไม่กล้าดื่มหรือลดความอยากซื้อ ได้มากกว่าการแสดงข้อความคำเตือนเพียงอย่างเดียว

ร่างประกาศคณะกรรมการควบคุมเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ เรื่อง หลักเกณฑ์ วิธีการ และเงื่อนไขเกี่ยวกับบรรจุภัณฑ์ ฉลาก พร้อมทั้งข้อความคำเตือนของเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ที่ผลิตหรือนำเข้า ไม่สอดคล้องกับการเร่งผลักดันฟื้นฟูและพัฒนาอุตสาหกรรมการท่องเที่ยว จริงหรือไม่?

เมื่อพิจารณาเจตนารมณ์ของกฎหมายนี้ คือการมุ่งเน้นในการลดความดึงดูดของผลิตภัณฑ์เครื่องดื่มแอลกอฮอล์ต่อกลุ่มเด็กและเยาวชน ยังไม่มีหลักฐานวิชาการที่ชี้ให้เห็นว่า การออกแบบฉลากน่ากลัวมีผลกระทบต่อการท่องเที่ยวและผลิตภัณฑ์มวลรวมของประเทศ (GDP) เพราะสิ่งจูงใจที่ทำให้นักท่องเที่ยวมาประเทศไทยไทยไม่ใช่การขาย การดื่ม หรือฉลากเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ แต่นักท่องเที่ยวส่วนมากอยากมาเที่ยวประเทศไทยเพราะต้องการมาเที่ยวทะเล ป่าเขา ชื่นชมธรรมชาติที่งดงาม ชื่นชอบอาหารที่เอร็ดอร่อย หรือมองว่าเป็นแหล่งท่องเที่ยวที่ราคาถูก ทั้งโรงแรมที่พักและอาหารการกินเมื่อเทียบกับคุณภาพ ประเทศไทยไม่ใช่แหล่งแอลกอฮอล์ระดับโลกแบบเดียวกับฝรั่งเศสหรืออิตาลี นอกจากนี้ ยังไม่เคยมีการสำรวจที่บ่งว่า นักท่องเที่ยวจะหลีกเลี่ยงการมาเมืองไทย หรือแม้กระทั่งหลีกเลี่ยงการดื่มเบียร์ในประเทศไทย เพียงเพราะฉลากมีข้อความและภาพน่ากลัว และที่สำคัญ ฉลากไม่ได้ทำให้รสชาติแอลกอฮอล์เสียไป ไม่มีหลักฐานว่า การเปลี่ยนแปลงลักษณะคำเตือนบนฉลากจะทำให้ต้นทุนของการผลิตเครื่องดื่มแอลกอฮอล์สูงขึ้นอย่างมีนัยสำคัญ แต่อาจส่งเสริมการท่องเที่ยวเสียด้วยซ้ำไป เนื่องจากการมีคำเตือนในฉลากอาจช่วยสร้างความตระหนักและลดโอกาสในการเกิดการดื่มที่มากจนเป็นอันตราย และอุบัติเหตุทางถนน

ถึงแม้ว่ายังไม่มีข้อมูลที่ชัดเจนที่แสดงถึงผลของฉลากต่อพฤติกรรมการบริโภค แต่นักวิชาการนานาชาติได้ให้ข้อสังเกตว่า

• การที่ผู้บริโภคสามารถรับรู้ & จดจำความเสี่ยงและอันตรายของผลิตภัณฑ์ได้ ถึงแม้ว่าจะเลือกที่จะละเลยไม่ปฏิบัติตามคำเตือน ก็ถือเป็นความสำเร็จของมาตรการนี้แล้ว
• ฉลากคำเตือนอาจไม่สามารถที่จะเปลี่ยนพฤติกรรมการดื่มได้ทุกครั้ง แต่จะสร้างความตระหนักว่า“เครื่องดื่มแอลกอฮอล์ไม่ใช่สินค้าธรรมดาทั่วไป”
• รูปแบบ ดีไซน์ และรายละเอียดของคำเตือนที่บังคับใช้ยังอยู่มีข้อจำกัดมาก โดยเฉพาะประสิทธิภาพในการสื่อสารผู้บริโภค
• ฉลากคำเตือนเป็นมาตรการที่ลงทุนต่ำและความคุ้มค่า เทียบการการรณรงค์ประชาสัมพันธ์อื่นๆ ในการสื่อสารข้อมูลความเสี่ยงของผลิตภัณฑ์
• มาตรการฉลากคำเตือนน่าจะมีศักยภาพช่วยเสริมประสิทธิผลของมาตรการอื่นๆ หากนำไปเชื่อมโยงกัน เช่น มาตรการการรณรงค์ของชุมชนเพื่อให้เกิดการเปลี่ยนแปลงด้านนโยบายแอลกอฮอล์ หรือ เพิ่มความเคร่งครัดของกฎหมายควบคุมเครื่องดื่มแอลกอฮอล์

สุดท้ายนี้ จากหลักฐานทางวิชาการ เป็นที่แน่นอนว่า ฉลากคำเตือนทำหน้าที่เป็นเครื่องมือ ณ จุดสุดท้ายที่จะทำให้ผู้บริโภคมีความรู้ ความตระหนักต่อโทษภัยของเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ และฉุกคิดตรึกตรองอีกครั้ง ก่อนที่จะตัดสินใจซื้อหรือดื่มเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ อย่าลืมว่า ผู้บริโภคมีสิทธิที่จะรู้ข้อมูลความเสี่ยงของผลิตภัณฑ์เครื่องดื่มแอลกอฮอล์ ไม่ต่างกับผลิตภัณฑ์อื่น ๆ ที่ก่ออันตรายต่อสุขภาพของผู้ดื่มและผู้อื่นได้

เอกสารอ้างอิง:

• Martin-Moreno, J. M., Harris, M. E., Breda, J., Møller, L., Alfonso-Sanchez, J. L., & Gorgojo, L. (2013). Enhanced labelling on alcoholic drinks: reviewing the evidence to guide alcohol policy. European journal of public health, 23(6), 1082-1087.
• Scholes-Balog, K. E., Heerde, J. A., & Hemphill, S. A. (2012). Alcohol warning labels: unlikely to affect alcohol-related beliefs and behaviours in adolescents. Australian and New Zealand journal of public health, 36(6), 524-529.
• Schoueri-Mychasiw, N., Weerasinghe, A., Stockwell, T., Vallance, K., Hammond, D., Greenfield, T. K., McGavock, J., & Hobin, E. (2021). Use as directed: do standard drink labels on alcohol containers help consumers drink (ir) responsibly? Real-world evidence from a quasi-experimental study in Yukon, Drug and alcohol review, 40(2), 247-257.
• Schoueri-Mychasiw, N., Weerasinghe, A., Vallance, K., Stockwell, T., Zhao, J., Hammond, D., McGavock, J., Greenfield, T. K., Paradis, C., & Hobin, E. (2020). Examining the impact of alcohol labels on awareness and knowledge of national drinking guidelines: a real-world study in Yukon, Canada. Journal of studies on alcohol and drugs, 81(2), 262-272.
• Thomas, G., Gonneau, G., Poole, N., Cook, J. (2014). The effectiveness of alcohol warning labels in the prevention of fetal alcohol spectrum disorder: a brief review. The International Journal of Alcohol and Drug, 3(1), 91-103.
• World Health Organization (2018) Global Status Report on Alcohol and Health 2018, Geneva.
• Wilkinson, C., & Room, R. (2009). Warnings on alcohol containers and advertisements:  international experience and evidence on effects. Drug and alcohol review,
• 28(4), 426-435.
• สวนดุสิตโพล มหาวิทยาลัยสวนดุสิต (2565) การสำรวจความคิดเห็นของประชาชนต่อการสนับสนุนมาตรการกาหนดข้อความคำเตือนบนฉลากเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ สานักงานคณะกรรมการควบคุมเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ กรมควบคุมโรค
• กนิษฐา ไทยกล้า และคณะ (2560) การรับรู้และความคิดเห็นต่อรูปแบบฉลากคำเตือนเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ สถาบันวิจัยวิทยาศาสตร์สุขภาพ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่
• อรทัย วลีวงศ์ (2566) ผลการทบทวนข้อมูลวิชาการมาตรการฉลากและบรรจุภัณฑ์เครื่องดื่มแอลกอฮอล์ สำนักงานพัฒนานโยบายสุขภาพระหว่างประเทศ
• อรทัย วลีวงศ์ และ ญาณิศา พุ่มสุทัศน์ (2567) ข้อพิจารณาสำหรับการพัฒนามาตรการฉลากและบรรจุภัณฑ์เครื่องดื่มแอลกอฮอล์ในบริบทประเทศไทย สำนักงานพัฒนานโยบายสุขภาพระหว่างประเทศ

รัฐไทยอ้างเศรษฐกิจ ปลดล็อค กม.คุมเหล้า เมินผลกระทบที่เกิดขึ้นจากนโยบาย

นางสาวจินตนา จันทร์โคตรแก้ว สำนักงานพัฒนานโยบายสุขภาพระหว่างประเทศ กล่าวว่า จากที่รัฐบาลได้มีความพยายามลดหย่อนนโยบายควบคุมการบริโภคเครื่องดื่มแอลกอฮอล์เพื่อเอื้อประโยชน์ในการกระตุ้นภาวะเศรษฐกิจที่ซบเซา เช่น มาตรการขยายเวลาขายเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ การลดภาษีไวน์ การสนับสนุนการผลิตสุราชุมชน เพื่อดึงดูดนักท่องเที่ยวและเพิ่มกิจกรรมทางเศรษฐกิจ แต่การดำเนินมาตรการดังกล่าวเกิดประโยชน์มากกว่าความสูญเสียของประเทศจริงหรือไม่นั้น รัฐยังไม่เคยพูดถึงสิ่งที่จะเกิดตามมาหรือแม้แต่การเตรียมมาตรการรับมือกับผลกระทบที่อาจเกิดขึ้น และนับจากวันที่มีการขยายเวลาในพื้นที่นำร่อง 15 ธันวาคม 2566 ถึงปัจจุบัน ก็ยังไม่มีวี่แววของการติดตามและประเมินผลของนโยบายเช่นกัน ทั้งที่องค์การอนามัยโลกประจำประเทศไทยและกระทรวงสาธารณสุขยืนยันผลการศึกษาเกี่ยวกับความคุ้มค่าของการดำเนินนโยบายแอลกอฮอล์ประกอบไปด้วย การควบคุมวัน เวลา สถานที่ขายเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ การขึ้นภาษีเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ และการควบคุมโฆษณา การควบคุมการดื่มแล้วขับและการคัดกรองและบำบัดรักษาให้มีประสิทธิภาพ ภายใน 5 ปี หากภาครัฐลงทุนเพียง 22 ล้านล้านบาท จะได้ผลประโยชน์จากการรักษาประสิทธิภาพของคนวัยทำงานที่ไม่ต้องลางานขาดงานสูงถึง 59 ล้านล้านบาท โดยทุก 1 บาทที่รัฐลงทุนในการดำเนินมาตรการจะได้รับประโยชน์กลับมา 2.64 บาท และแทนที่รัฐบาลจะลงทุนกับการพัฒนาโครงสร้างพื้นฐานเพื่อเอื้อต่อการขยายตัวทางเศรษฐกิจและการเพิ่มประสิทธิภาพในการผลิตในระยะยาว เช่น การพัฒนาคุณภาพการศึกษา การพัฒนาฝีมือแรงงาน แต่กลับใช้นโยบายที่หวังผลระยะสั้น ที่นำไปสู่การสูญเสียทางเศรษฐกิจทั้งระยะสั้นและระยะยาว

สำหรับการลดภาษีไวน์เพื่อช่วยกระตุ้นเศรษฐกิจ หากลองพิจารณากลุ่มผู้บริโภคส่วนใหญ่ที่ดื่มไวน์ คือ ผู้มีรายได้สูง แทนที่รัฐบาลจะเก็บภาษีจากการจำหน่ายไวน์เพื่อเฉลี่ยทุกข์เฉลี่ยสุขให้เกิดขึ้นในสังคม แต่กลับเอื้อผลประโยชน์ให้บริษัทผลิตไวน์และผู้บริโภคที่มีรายได้สูง และนำไปสู่การเพิ่มความเหลื่อมล้ำ ซึ่งคนที่ได้รับผลกระทบจากการดื่มมากที่สุด คือ กลุ่มผู้มีรายได้น้อย ทั้งค่าใช้จ่ายทางสุขภาพที่ต้องแบกรับจากโรคไม่ติดต่อ และปัญหาทางสังคม เช่น ปัญหาความรุนแรงภายในครอบครัวที่พบมากในกลุ่มครัวเรือนที่ยากจน เห็นตัวอย่างได้จากประเทศสกอตแลนด์ เมื่อรัฐบาลประกาศใช้มาตรการนโยบายการกำหนดราคาเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ขั้นต่ำ รวมทั้งไวน์ นำไปสู่การลดการตายที่เกิดจากการบริโภคเครื่องดื่มแอลกอฮอล์สูงถึงร้อยละ 13.4 และอัตราการผู้ป่วยที่นอนโรงพยาบาลได้ร้อยละ 4.1

ส่วนการเพิ่มเวลาขายกระตุ้นให้มีนักท่องเที่ยวมากขึ้นนั้น ในทางกลับกัน ประเทศกลับเสียผลประโยชน์จากค่ารักษาพยาบาลและความเสียหายที่เกิดจากอุบัติเหตุบนท้องถนนและการทะเลาะวิวาท รวมทั้งอาชญากรรมที่ตามมา รวมถึงภาพลักษณ์ของประเทศในการเป็นประเทศท่องเที่ยวแบบปลอดภัย จากประสบการณ์ของประเทศออสเตรเลียในรัฐนิวเซาท์เวลส์ในเขตเมืองนิวคาสเซิล ได้มีการลดเวลาเปิดผับจากตี 5 เป็นตี 3.30 และห้ามรับลูกค้าเพิ่มหลังเวลาตี 1.30 แต่ยังนั่งดื่มได้จนถึงตี 3.30 หลังจากการดำเนินมาตรการมีการศึกษาพบว่า คดีทำร้ายร่างกายลดลงร้อยละ 34 เมื่อเปรียบเทียบกับก่อนดำเนินมาตรการ เช่นเดียวกันกับสถานการณ์ที่เกิดขึ้นที่กรุงอัมสเตอร์ดัมประเทศเนเธอร์แลนด์ ได้มีการประกาศขยายเวลาขายเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ออกไป 1 ชั่วโมงเพื่อกระตุ้นนักท่องเที่ยว แต่เมื่อมีการขยายเวลาขายกลับพบว่า อัตราของการเกิดอุบัติเหตุที่เกี่ยวข้องกับการดื่มเครื่องดื่มแอลกอฮอล์เพิ่มขึ้นร้อยละ 34 ในพื้นที่ที่มีการขยายเวลาขายเมื่อเทียบกับพื้นที่ควบคุม นอกจากนี้การขยายเวลาขายเครื่องดื่มแอลกอฮอล์นำไปสู่อาชญากรรม อุบัติเหตุ ซึ่งส่งผลต่อภาพลักษณ์ โดยเฉพาะเรื่องความปลอดภัยในการท่องเที่ยว

การผลิตสุราชุมชน กระตุ้นการเติบโตทางเศรษฐกิจ ถึงแม้การผลิตสุราชุมชนจะเป็นการกระจายรายได้จากรายใหญ่ไปสู่รายย่อย แต่ผลที่ตามมาอาจจะได้ไม่คุ้มเสีย ทั้งการควบคุมมาตรฐานของสุราที่ส่งผลเสียต่อผู้บริโภคในภายหลัง การที่ต้องเพิ่มจำนวนเจ้าหน้าที่เพื่อเข้าตรวจโรงผลิตสุราชุมชนที่มีจำนวนเพิ่มมากขึ้น

ซึ่งทั้งหมดนี้อาจเป็นมาตรการที่ได้ไม่คุ้มเสีย เพราะ “รัฐบาลมองเห็นผลประโยชน์ระยะสั้นในการกระตุ้นเศรษฐกิจ แต่ประเทศต้องทนรับผลเสียจากนโยบายไปอีกยาว” คุณจินตนากล่าว